De vogels vertoonden dit jaar al heel vroeg trekgedrag. Wat dat betekent durven wij niet te voorspellen. Een strenge winter in aantocht? Feit is dat de hele natuur in Noordwest-Europa weken vooruitloopt op de normale gang van zaken. De herfst is extreem vroeg begonnen. Er is wel degelijk iets aan het veranderen in de natuur en het klimaat. Zwaardere regenbuien en heviger stormen. Pas over een langere periode gezien zullen we echt weten wat er aan de hand is. Maar de vogels reageren er nu al op. Zorg voor de vogels die in je tuin komen en geniet van ze. Er zullen erbij zijn die uit het hoge noorden naar u toe komen. Leg maar vast een vogelherkenningsboekje klaar. Vogels zijn fantastisch.
Hieronder vind u een lijst handige tips voor de vogels in je tuin:
Tip
Span een net over de vijver om reigerbezoek tegen te gaan en je vissen te redden als de vijver nog niet is dichtgevroren.
Vogelrui
Zoals bij ons oude haren uitvallen en nieuwe verschijnen, vallen ook vogelveren regelmatig uit. Ze worden dan vervangen door nieuwe veren die vanuit de huid groeien. Bij de meeste vogels valt er zo nu en dan een veer uit, zodat ze altijd kunnen blijven vliegen, maar er zijn soorten – eenden bijvoorbeeld – waarbij alle slagpennen ongeveer tegelijk uitvallen. Die vogels kunnen dan niet vliegen. In zo’n ruiperiode zie je dan ook dat de vogels heel voorzichtig zijn en vooral beschutte plekken opzoeken. De rui valt altijd in een periode waarin de vogels niet broeden of andere activiteiten hebben die veel energie vragen. Trekvogels die grote afstanden afleggen, ruien twee keer per jaar: in voor- en najaar. Ook vogels uit een omgeving waarin de veren sterk te lijden hebben, bijv. vogels die veel in doornstruiken leven, ruien twee keer per jaar. De meeste andere vogel s één keer, vooral in het najaar (maar de hierboven genoemde rui van eenden valt in het voorjaar). Tegen de broedtijd ontwikkelen sommige vogelsoorten een heel mooi en vaak opvallend ‘bruiloftskleed’ (bij de mannetjes) dat later via rui weer verdwijnt. Bij spreeuwen bijvoorbeeld is dat duidelijk te zien. Ook is er vaak verschil tussen het zomerkleed en het winterkleed.
Eten en drinken tijdens de vlucht
Zwaluwen, zoals boerenzwaluwen, vangen insecten en eten tijdens de vlucht. Veel minder bekend is dat ze ook vliegend drinken. Ze scheppen dan in de vlucht met wijdopen snavel water uit sloten, plassen enz. Op de grond komen ze eigenlijk alleen maar om modder voor hun nesten te verzamelen. Meestal zijn het de zwaluwmannetjes die de modder verzamelen en bouwen de vrouwtjes de nesten.
Tip
Zorg dat de vogelvoertafel (of -huisje) voor de winter in de tuin staat. Uiteraard met wat voer. De vogels weten dan al snel waar ze terecht kunnen als het echt koud wordt. Zorg dat het oppervlak van de voertafel niet kleiner is dan ongeveer 50 x 40 cm en zorg dat de tafel stevig staat. Zo nodig goed (storm)vastzetten.
Vogels in de tuin: geweldig, maar ook nuttig
Hoe ruiger en beter begroeid een tuin is, des te meer vogels er zullen verschijnen. Vooral gevarieerde begroeiing is heel belangrijk. Ze komen af op alle plekken waar ze voedsel, bescherming en nest- en slaapgelegenheid vinden. Ook zorgen ze dat insectenplagen binnen redelijke grenzen blijven. En wie geniet er nu niet van hun zang en bedrijvigheid. Goede vogelvriendelijke, besdragende heesters (en kleine bomen) voor een tuin zijn o.a. zuurbessoorten (Berberis), dwergmispel (Cotoneaster), liguster (Ligustrum), appel en sierappel (Malus), vuurdoorn (Pyracantha) en bottelrozen (Rosa).
Een vogelbosje maken
Wie een goed vogelbosje wil maken, waar vogels graag in zullen schuilen en nestelen, kan een keuze maken uit de hierna genoemde boom- en heestersoorten. Een paar vierkante meter tuin is al voldoende. Een vogelbosje moet een dichte, ondoordringbare begroeiing vormen. Door veel te snoeien krijgt u een dichte vertakking. Succes gegarandeerd en u kunt de hieronder genoemde soorten nu planten! Kies een zonnige plek. Zeer geschikt zijn o.a. els (Alnus), eik (Quercus), krentenboompjes (Amelanchier), kornoeljes (Cornus), meijdoorns (Crataegus), duindoorn (Hippophae), besdragende hulst (Ilex), sleedoorn (Prunus spinosa), wegendoorn (Rhamnus), bottelrozen (Rosa), braam (Rubus), vlier (Sambucus), sneeuwbal (Viburnum), lork (Larix), sparren (Picea), venijnboom (Taxus). En doornige haag rond het bosje weert katten.
Tip
Hagen blijven beter gesloten als u ze naar onderen toe wat schuin snoeit. Fijn voor vogels om in te schuilen en te broeden.
Tip
Vooral meidoorns (Crataegus) en bottelrozen (Rosa rugosa) zijn echte vogelstruiken omdat ze veel doorns en vruchten dragen. Maar pas meidoorns niet vlak bij boomgaarden toe in verband met bacterievuur.
Tip
Wanneer u voldoende tuinruimte heeft en afgestorven stengels van frambozen en bramen niet wegsnoeit, ontstaat ook een fantastische nestelomgeving voor vogels.
Tip
Ook dichtvertakte, groenblijvende heesters en coniferen zijn vooral ’s winters heel belangrijk voor vogels.
Tip
Zangvogels zoals merels, vinken, winterkoninkjes en mezen broeden ook graag in dicht bebladerde klimplanten zoals klimop (Hedera).
Tip
Een beetje suiker in de vogeldrinkbak voorkomt dat het water snel bevriest en is ook voedzaam voor de vogels.
Tip
De vruchten van Cotoneaster zijn voor vogels pas eetbaar als de vorst er overheen is gegaan, dus juist als de vogels ze het hardst nodig hebben.
Mussen zijn mensenvolgers
Ze komen vooral voor waar mensen wonen. In het verre verleden zijn de mussen met onze landbouwende voorouders mee naar Europa gekomen (vanuit het Nabije Oosten en Noord-Afrika). Ze vonden voedsel op de akkers en bij de graanschuren. Onder de daken van hutten, huizen en schuren was nestgelegenheid genoeg. Ze eten niet alleen granen en andere zaden, maar ook wormen, insecten, spinnetjes en vruchten. Toen de Europeanen naar Amerika emigreerden, kwamen de mussen mee. Dat was omstreeks 1850. Nog geen halve eeuw later had de mus zich over heel Noord-Amerika verspreid.
Tip
Geef vogels nooit voer waar zout in zit. Zout is vergif voor vogels! Dus liever geen kaaskorsten, zwoerd van gerookt spek enz.
Voer voor vogels
Veel vogels vragen vooral zaad in allerlei soorten. Maak de voerplek niet te groot of maak verschillende voerplekken met verschillende soorten voer. Anders zult u zien dat veel vogels nauwelijks aan eten toekomen, zo druk zijn ze met het wegjagen van gevleugelde mededingers. De vogelvoerleveranciers doen er veel aan om hun voer zo gezond en gevarieerd mogelijk te maken. Er moeten voldoende vetten, oliën, koolhydraten, mineralen en als het kan ook extra vitaminen in zitten. Aan vitaminen ontbreekt het het meest. Leg daarom ook regelmatig stukjes appel (ook klokhuizen en schillen) op de voerplek, maar ververs die als ze na een week nog niet helemaal zijn opgepeuzeld. Vogels eten geen oud of rottend voer. Bij het zaadvoer kunt u kiezen uit zaden waar de ‘huidjes’ nog omheen zitten en soorten die al zijn ‘geschoond’ (de schilletjes zijn er al af). Het laatste geeft veel minder geknoei en afval. Per gewicht hebben de vogels er ook meer voer aan. Voor roodborstjes e.d. zijn er ook soorten voer waar behalve stukjes fruit ook gedroogde insectenlarven in zitten. Er zijn tijdens de ‘Week van de Vogels’ speciale bakjes roodborstjesvoer te koop. De gemengde zaadvoersoorten worden vooral gegeten door (grond)vogels zoals mussen, merels, duiven, groenlingen, vinken, maar ook door roodborstjes. Pindacakes, vetbollen, voerkransen, pindaslingers en vogelpindakaas (zonder zout! en met pothouders) zijn ook prima. Heel handig zijn kleine voersilo’s . Daarbij wordt minder geknoeid dan bij een voertafel.
Zaadsoorten, speciaal voor vogels
- Zonnebloempitten zijn rijk aan olie en bevatten veel mineralen. Saffloorpitjes (cardy) lijken er sterk op en hebben ongeveer dezelfde voedingswaarde.
- Nigerzaad bevat veel calcium en fosfor.
- Hennepzaad bevat veel eiwit.
- Koolzaad en raapzaad (het laatste smaakt zoeter) zijn zeer eiwit- en vetrijk. Dat laatste geldt ook voor blauwmaanzaad.
- Ook kanariezaad (ook wel platzaad of witzaad genoemd) is zeer gezond en wordt veel in de mengsels verwerkt.
- Lijnzaad is vooral goed voor gezonde vogelveren vanwege de Omega-3-vetzuren die erin zitten.
Tip
Bescherm de vogels. Word lid van Vogelbescherming Nederland! Kijk op vogelbescherming.nl voor meer informatie.